Het nieuwe erfrecht geeft je meer zeggenschap over je nalatenschap, maar de helft van je nalatenschap blijft voorbehouden aan je kinderen.
Wanneer iemand overlijdt zonder een testament of huwelijkscontract te hebben opgemaakt, duidt de wet de erfgenamen aan. Het erfrecht kent vier orden, in volgorde van bloedverwantschap:
1. kinderen en hun nakomelingen;
2. wanneer er geen afstammelingen zijn, erven ouders samen met broers, zussen en hun afstammelingen;
3. bij het ontbreken van broers, zussen en diens afstammelingen erven de bloedverwanten in opgaande lijn;
4. bij het ontbreken van erfgenamen van de eerste drie ordes erven ooms, tantes, neven en nichten.
De echtgenoot geniet een bijzonder statuut. Wanneer de overledene gehuwd was en kinderen had, krijgt de weduwe of weduwnaar het vruchtgebruik van de volledige nalatenschap terwijl de kinderen de blote eigendom erven. Wanneer de overledene gehuwd was en geen kinderen had, erft de weduwe of weduwnaar de gemeenschappelijke goederen in volle eigendom en het vruchtgebruik van de eigen goederen van de echtgenoot. De blote eigendom van de eigen goederen van de overledene komt toe aan de familie van de overledene, met name aan de dichtste nog in leven zijnde verwanten.
Is de erflater ongehuwd of niet meer gehuwd, dan erven de kinderen de volledige nalatenschap. Bij gebrek aan kinderen wordt de erfenis verdeeld over ouders, broers en zussen. Bij ontbreken daarvan erven andere familieleden.
De langstlevende van een wettelijk samenwonend koppel erft het vruchtgebruik op de woning en de meubels die zich erin bevinden.
Terwijl het vroeger bijna een taboe-onderwerp was, is successieplanning tegenwoordig wel bespreekbaar. Om hoge erfbelastingen te vermijden, maak je best tijdig werk van de planning van je nalatenschap. Naast de notaris kan ook je verzekeraar daarvoor een aantal instrumenten aanreiken, zoals de levensverzekering, bij uitstek een instrument van successieplanning.
Nico Dossche, Expert Leven: “Successieplanning, overdracht van vermogen, nalatenschap… het zijn termen waar we vroeg of laat mee geconfronteerd worden. Vanuit mijn ervaring weet ik dat dit geen eenvoudige materie is, om niet te zeggen heel complex. Bovendien is het geen exacte wetenschap, vandaar ook dat een pasklaar antwoord niet bestaat. Want iedere situatie is anders en er gaan vaak heel wat gevoelens en emoties mee gepaard.”
“Positief is alvast dat successieplanning de laatste jaren meer bespreekbaar is geworden. Als ik vroeger een gesprek had met klanten dan werd er over successie of schenken nauwelijks gesproken. Meestal zeiden de mensen: ‘De kinderen zullen wel zien wat er over is als wij er niet meer zijn…’ Met als gevolg dat de factuur voor erfbelasting meestal heel hoog was.”
“Vandaag zijn het kinderen van de ouders toen die contact opnemen om voor hun kinderen wél aan successieplanning te doen. Zij hebben immers destijds een hoge erfbelastingfactuur moeten betalen en willen dit hun kinderen besparen.”
“Toch blijft successieplanning ook vandaag een moeilijk te bespreken onderwerp. Mensen horen verschillende klokken luiden en dat zorgt voor heel wat vragen. De belangrijkste bezorgdheden? In de eerste plaats willen mensen vooral dat wat ze nalaten maximaal naar hun bloedverwanten gaat: hun zoon, dochter en/of kleinkinderen. Anderzijds willen de mensen dikwijls ook de nodige gemoedsrust en controle behouden. Een mogelijke oplossing hiervoor is een bankgift in combinatie met een levensverzekering.”
“Waarom een levensverzekering? De levensverzekering is het Zwitsers zakmes onder de verzekeringsproducten. Het is veelzijdig en krachtig en kan allerlei doeleinden dienen. Zo kan het een voorzorgs- en pensioeninstrument zijn, in de vorm van pensioen- en langetermijnsparen. Het kan ook een spaar- en beleggingsproduct zijn. Denk bijvoorbeeld aan de tak-21 en tak-23 beleggingsverzekeringen. Een levensverzekering kan ook dienen als waarborg tot terugbetaling van een lening, met name de schuldsaldoverzekering bij een hypothecaire lening. Maar een levensverzekering kan dus ook dienen als een instrument voor successieplanning.”
Successieplanning is geen exacte wetenschap, vandaar ook dat een pasklaar antwoord niet bestaat. Want iedere situatie is anders en er gaan vaak heel wat gevoelens en emoties mee gepaard.
De successierechten zijn afhankelijk van de woonplaats van de overledene en de graad van verwantschap. Successierechten zijn progressief. Hoe meer een erfgenaam of legataris uit een erfenis ontvangt, hoe hoger de tariefschijf en des te zwaarder de erfbelasting.
Successierechten zijn een gewestelijke materie. Ze worden bepaald door het gewest waar de erflater in de laatste vijf jaar voor zijn overlijden het langst gedomicilieerd was. De hoogte wordt ook bepaald door de graad van verwantschap (ook voor dit laatste zijn er verschillen naargelang de gewesten, bijvoorbeeld wat betreft zorg- en opvangkinderen). Naargelang het gewest zijn er drie of vier tariefgroepen.
1. Successietarief tussen erfgenamen in rechte lijn: (klein)kinderen, (groot)ouders, echtgenoten, wettelijk samenwonende partners
2. Successietarieven tussen broers en zussen
Tussen broers en zussen worden de schijven kleiner en de successietarieven hoger: 20% tot € 12.500 in het Waals en Brussels Gewest, 25% tot € 25.000 in het Vlaams Gewest. De hoogste schijven toppen 55% af in het Vlaams Gewest (boven de € 75.000) en 65% in het Brussels en Waals Gewest (respectievelijk boven de € 250.000 en € 175.000).
3. Successietarieven voor ooms, tantes, neven, nichten
Dit aparte tarief geldt enkel in het Brussels en Waals Gewest, in het Vlaams Gewest worden deze familieleden belast tegen hetzelfde tarief als 'vreemden.'
Ook hier zijn er nog een aantal verschillen tussen het Brussels en Waals Gewest, met name in de hoogte van het basistarief en de omvang van de eerste schijf (35% tot € 50.000 in het Brussels Gewest, 25% tot € 12.500 in het Waals Gewest. De grens van de hoogste schijf en de hoogte van de heffing is in beide gewesten dezelfde: 70% successierechten boven de € 175.000.
4. Successietarieven voor 'vreemden.'
Dit zijn verre erfgenamen en niet-familieleden, zoals vrienden. Maar ook aanverwanten zoals schoonouders, -broers, -zussen en -kinderen behoren hiertoe, en in het Vlaams Gewest dus ook ooms, tantes, neven en nichten. Het goedkoopste tarief begint hier aan 25% (voor de schijf tot € 35.000 in het Vlaams Gewest). In het Brussels Gewest wordt de eerste schijf tot € 50.000 meteen aan 40% belast. Het Waals Gewest heft 30% op de eerste € 12.500. Boven de € 75.000 gaat in alle gewesten meer dan de helft naar de staat. Het Brussels Gewest en het Waals Gewest hanteren nog een apart tarief voor erfenissen aan vreemden hoger dan respectievelijk € 175.000 en € 75.000: van die schijf houdt de begunstigde slechts 20% over.
Nogal wat mensen hebben een aanzienlijk deel van hun vermogen in onroerend goed belegd. Een interessante investering met vaak een mooi rendement , dat echter op successievlak minder gunstig kan uitvallen. Hoe kan je daar een mouw aan passen?
Wanneer de erflater meer dan de helft van de laatste vijf jaar van zijn leven in het Vlaams Gewest heeft doorgebracht, geldt de “Vlaamse splitting” voor afstammelingen in rechte lijn. Dit systeem bestaat niet in het Brussels of Waals gewest. Bij splitting wordt het successietarief afzonderlijk toegepast op de onroerende goederen en de roerende goederen. Dit geldt enkel wanneer de erfgenamen afstammelingen in rechte lijn zijn: (klein)kinderen), echtgenoten of wettelijk samenwonenden. Deze erfgenamen kunnen dus € 50.000 onroerende goederen erven aan 3% en € 50.000 roerende goederen eveneens aan 3%, met andere woorden € 100.000 aan 3%. Het is voor inwoners van het Vlaams Gewest minder interessant wanneer hun nalatenschap uit enkel roerende of enkel onroerende goederen bestaat en meer dan € 50.000 bedraagt per erfgenaam, want boven de € 50.000 betaalt die 9% erfbelasting. Boven de € 250.000 loopt dit zelfs op tot 27%. Wanneer er hoge erfbelasting verschuldigd is en er enkel vastgoed geërfd wordt, kan dit soms leiden tot een situatie waarin erfgenamen te snel panden moeten verkopen om aan de nodige middelen te geraken. In zo’n geval was het verstandiger geweest om niet alleen te kijken naar het rendement van vastgoed op korte termijn, maar ook rekening te houden met de overdracht. De erfenis van een te grote vastgoedportefeuille kan een vergiftigd geschenk zijn.
Een voorbeeld maakt het voordeel van de Vlaamse splitting duidelijk – en het belang van een goed evenwicht tussen roerende en onroerende goederen.
Pieter overlijdt en laat een woning na van € 300.000. Daarnaast heeft hij ook € 100.000 aan spaargelden.
Er zijn 2 erfgenamen, zijn kinderen Joost en Sabine. Elk erven ze € 150.000 onroerend en € 50.000 roerend. Ze betalen elk € 12.000 erfbelasting of in totaal € 24.000.
Stel dat er geen opsplitsing was van roerend en onroerend goed, maar enkel roerend of onroerend, dan bedroeg de totale erfbelasting € 60.000. Vandaar het belang van een goed evenwicht tussen roerende en onroerende goederen.
Gebruik die mogelijkheid om de persoon die je wil laten erven maximaal en zorg er desgewenst voor dat het kind enkel zijn reservatair minimum erft.
Neen. Alle kinderen van de overledene hebben dezelfde rechten. De helft van je nalatenschap wordt evenredig verdeeld over al je kinderen. Je kunt de andere helft gebruiken zoals je goeddunkt, bijvoorbeeld om enkel je andere kinderen te begunstigen.
Laurent Rahily, Expert Leven: "In België kun je inderdaad je kinderen niet volledig onterven. Maar je kunt wel over de helft van je nalatenschap volledig vrij beschikken. Gebruik die mogelijkheid om de persoon die je wil laten erven maximaal en zorg er desgewenst voor dat het kind enkel zijn reservatair minimum erft."
Een evidente vorm van vermogensoverdracht is de levensverzekering. Een levensverzekering functioneert net als een testament, maar heeft een aantal voordelen:
Nee, kinderen zijn reservataire erfgenamen en hebben recht op de helft van je nalatenschap. Je echtgenote heeft dan weer automatisch recht op minstens het vruchtgebruik van de gezinswoning en de inboedel.
De wetgever heeft beslist dat het normaal gezien onmogelijk is om jouw kinderen te onterven. Zij hebben recht op minstens de helft van de nalatenschap. Ook jouw echtgeno(o)t(e) heeft rechten. Zo komt hem of haar het vruchtgebruik toe op de gezinswoning. Het niet-reservatair deel van je nalatenschap kun je via testament integraal aan je overlevende echtgeno(o)t(e) schenken.
Een schenking is fiscaal interessanter dan een erfenis. Schenking van roerend goed (een som geld, juwelen, aandelen aan toonder…) kan zelfs zonder schenkingsrechten te betalen. Maar kijk uit: overlijdt de schenker binnen de drie jaar na de gift, dan is alsnog erfbelasting verschuldigd. Je betaalt dus beter schenkingsrechten. In Vlaanderen bedragen die in rechte lijn 3% (dus tussen ouders, kinderen en kleinkinderen). Door schenkingsrechten te betalen, vermijd je dat je erfgenamen voor onaangename kosten komen te staan. Er zijn verschillende manieren om voorwaarden te verbinden aan een schenking. Dit kan bijvoorbeeld via de notaris met je testament. Maar ook de levensverzekering is een populair instrument om je vermogensoverdracht te optimaliseren en je hoeft er niet voor langs te gaan bij de notaris.
Nico Dossche, Expert Leven: “Een manier om de successiedruk te verlagen is generation skipping: een generatie overslaan. Hier wordt iedereen beter van: de kleinkinderen ontvangen rechtstreeks een bedrag van de grootouders. Anders moesten eerst de kinderen successierechten betalen en vervolgens hun kinderen nogmaals bij het overlijden van hun ouders. Bovendien wordt door generation skipping het vermogen kleiner, waardoor de begunstigden mogelijk in een lagere erfbelastingschijf terecht komen.”
Cijfervoorbeeld 1: schenking van € 12.500
Met een schenking van € 12.500 per kleinkind kan je de successiedruk aanzienlijk verlagen. Er wordt zo immers € 12.500 per kleinkind uit het vermogen gehaald. Heb je 4 kleinkinderen, dan kun je zo € 50.000 wegschenken.
Een beleggingsverzekering heeft een verzekeringnemer, een verzekerde en een begunstigde. In dit voorbeeld is de verzekeringnemer de grootouder en de verzekerde het kleinkind. De begunstigde bij leven is het kleinkind, de begunstigde bij overlijden de grootouder.
Wanneer je een goed schenkt aan je kind dat gehuwd is, en het kind sterft voor jou, dan kan het goed geheel of gedeeltelijk geërfd worden door de schoonfamilie. Je kunt dit verhinderen door de schenking te koppelen aan een ontbindend beding van conventionele terugkeer. Dat is notariële taal voor een clausule die ervoor zorgt dat de schenking ongedaan wordt gemaakt als de begunstigde voor jou overlijdt. De eigendom keert naar jou terug zonder kosten, alsof ze nooit heeft plaatsgevonden. Je kunt dit beding ook optioneel maken: dan kun je wanneer de situatie zich voordoet nog altijd beslissen of je de terugkeer al dan niet laat plaatsvinden.
Het is ook mogelijk om zonder tussenkomst van een notaris (en dus zonder notariskosten) een schenking onder voorwaarden te doen, waar je de controle behoudt en bepaalde voorwaarden inbouwt. We bespreken stap voor stap hoe dit in zijn werk kan gaan.
Stap 2: aangetekend schrijven van schenker naar begunstigde
Na de storting verstuur je een aangetekende brief naar de begunstigde waarin de onrechtstreekse schenking kenbaar wordt gemaakt.
In deze brief kunnen een aantal voorwaarden/verplichtingen worden opgenomen, zoals bijvoorbeeld:
Stap 4: bevestiging en eventuele registratie
Na ontvangst van deze aangetekende brief door de schenker is de onrechtstreekse schenking tot stand gekomen. Er wordt een pacte adjoint opgemaakt en door beide partijen geparafeerd. Een pacte adjoint is een bewijsdocument, een sluitend bewijs van de schenking, dat later kan worden gebruikt bij eventuele registratie.
Stap 5: afsluiten van een levensverzekering
Na deze 4 stappen komt het erop aan om een levensverzekering te onderschrijven waarin de geschonken som integraal in de verzekeringsovereenkomst wordt gestort. Vraag advies voor de begunstigingsclausule. Het gaat om maatwerk, dat moet overeenstemmen met de wens, de financiële situatie en de gezinstoestand van de verzekeringnemer.
Mensen die met hun nalatenschap en vermogensoverdracht bezig zijn, zitten vaak gewrongen tussen twee angsten. Aan de ene kant is er de angst dat de erfgenamen te veel successiebelasting zullen moeten betalen, met andere woorden dat een te groot deel van de nalatenschap aan de staat zou toekomen. Dit kan men verhinderen door te schenken bij leven, tegen veel lagere tarieven. Aan de andere kant is er de angst om “zich uit te kleden voor het slapengaan", zoals dat heet: te veel weggeven en zelf met onvoldoende middelen achterblijven om goed en comfortabel van zijn oude dag te genieten.
Het lijkt een delicate evenwichtsoefening, omdat we steeds langer leven en omdat de kosten van woonzorgcentra en ziekenhuizen flink kunnen oplopen. Er zijn echter verschillende manieren om erfbelastingen maximaal te vermijden en toch over voldoende middelen te blijven beschikken.
Zo kun je bijvoorbeeld een schenking voorzien van een zorgclausule: je laat dan in de schenkingsakte opnemen dat de begunstigde (een deel van) de kosten van het woonzorgcentrum of de assistentiewoning zal betalen wanneer de ouders dat niet meer kunnen. Of je kunt schenken met behoud van vruchtgebruik: je schenkt bijvoorbeeld een opbrengsteigendom aan je dochter, maar je blijft wel de huurinkomsten ontvangen. Een derde mogelijkheid is schenken in schijfjes: je schenkt niet jouw hele vermogen in één keer, maar over verschillende jaren gespreid.
Tel: 02 509 04 11
Ma - Vrij : 9u tot en met 17u
Tel: 0800 14 200
Ma - Vrij : 9u tot en met 17u
Federale Verzekering stelt alles in het werk jouw bescherming als klant te waarborgen en schikt zich naar de wettelijke bepalingen voor de bescherming van jouw privéleven, het gebruik van jouw gegevens en het bewaren van hun vertrouwelijkheid.
De maatschappij neemt alle noodzakelijke voorzorgen om belangenconflicten te vermijden, te voorkomen en te beheren. Ze baseert zich op objectieve criteria voor het aanvaarden van een risico, de tarificatie en de uitbreiding van de waarborgen. Je kan deze segmentatiecriteria raadplegen.
Alles weten over jouw contracten, jouw financiële producten of je gegevens,… met andere woorden, dankzij My Federale heb je toegang tot jouw volledig verzekerings/bellegingsportefeuille 24u/24,
7 dagen/7 !
| Meld je aan | Heb je nog geen MY FEDERALE ? Vraag het hier aan > |